Kunst binnen handbereik #2: de klank van stofwolken
Een museum bezoeken met een visuele beperking lijkt in de ogen van sommigen tamelijk zinloos, maar in veel gevallen is dat absoluut niet zo. Er zijn genoeg plaatsen waar kunst wordt getoond zonder dat alleen het visuele zintuig wordt geprikkeld. In de serie ‘Kunst binnen handbereik’ bezoek ik tentoonstellingen of rondleidingen die door musea in het hele land worden georganiseerd en speciaal toegankelijk zijn gemaakt voor blinden en (zeer) slechtzienden. In deze tweede aflevering breng ik een bezoekje aan het bruisende middelpunt van ons land: de stad Utrecht, waar om de maand een multi-sensorische toer door de kosmos wordt georganiseerd in museum Sonnenborgh.
De zon aanraken
Niets is zo onmetelijk, onbegrijpelijk en onbevattelijk als het universum. Hoewel ik het mateloos interessant vind wat zich allemaal afspeelt in het heelal, snap ik er geen snars van. Zwarte gaten, zwaartekrachtgolven en de relativiteitstheorie laten me stuk voor stuk duizelen. En als ik het woord supernova hoor heb ik een hele andere associatie, met een vervelend, haperend hulpprogramma dat me de nodige woede-uitbarstingen richting mijn computers heeft ontlokt. Toen mij een speciale rondleiding ter oren kwam voor blinden en slechtzienden getiteld: ‘Sterren kijken met handen en oren‘, greep ik de kans dus meteen aan. Een multi-sensorische beleving van de kosmos, dat leek me wel wat!
Bij binnenkomst worden we begroet door twee uiterst vriendelijke mannen. We zijn de laatsten: de andere zes of zeven deelnemers zijn er al. Nadat mijn hond Xena een paar dankbare teugen uit de voor haar klaargezette drinkbak heeft genomen, start de rondleiding exact om 11:15 uur. Eerst krijgen we de nodige uitleg over hoe ons zonnestelsel is opgebouwd. Het meeste wist ik al wel, maar toch heb ik weer een paar leuke feitjes opgepikt. Voor ieder van ons is bovendien een voelbaar model van de Melkweg neergezet. En er is een auditieve versie van het zonnestelsel gemaakt, waarin iedere planeet een eigen geluid heeft dat overeenkomt met de snelheid waarmee deze om de zon draait.
De zon en de maan komen ook uitgebreid aan bod. Van de maan is ook een 3D-model gemaakt waardoor het oppervlak goed voor ons te bevoelen is. De zon heeft een 2D tactiele weergave gekregen. Als laatste krijgen we nog iets fascinerends te horen: foto’s die zijn gescand en omgezet zijn naar geluid. Eén van onze begeleiders vertelt dat dit bedacht is door een Amerikaanse astronoom, die haar zicht zou gaan verliezen maar haar werk nog wel zo goed mogelijk wilde blijven doen. Hoe het precies zit weet ik niet meer, maar kleuren en de plaats op de foto’s bepalen hoe hoog en hard tonen zijn. We krijgen meerdere fragmenten te horen, maar de meest mysterieuze, sinistere is die van de stofwolken die door ons heelal trekken. Een vreemd, laag geluid vult de oude collegezaal waar we zitten.
Afkoeling van de aarde
Na deze uitgebreide introductie begeven we ons naar de sterrenwacht van Sonnenborgh. Xena neemt de steile trap naar de zolder van het gebouwtje zonder moeite, maar mij is van tevoren gewaarschuwd dat niet iedere geleidehond die trap kan of wil beklimmen. Bovenin de toren mogen we een model van een telescoop voelen en wordt ons uitgelegd hoe zo’n ding werkt. Wie wil kan daarna het gammele trapje naar de kijker zelf beklimmen om er een blik door te werpen. Ik zie alleen een wirwar van felle kleuren, maar mijn lief herkent het gebouw waar de telescoop op gericht staat.
De rondleiding voert ons vervolgens langs nog meer beziens- en bevoelenswaardigheden van het monumentale pand,. Zo mogen we voelen hoe de aarde is opgebouwd en kan er een echte meteoriet betast worden. Ondertussen is er genoeg gelegenheid om vragen te stellen. Wat mij als ‘klimaatgekkie’ nog het meest is bijgebleven, is dat de aarde helemaal niet aan het opwarmen is! Hij is aan het afkoelen! Althans, de kern van de planeet dan. Hoe dat precies zit… tja, uiteraard ga ik niet alle geheimen van dit museum prijsgeven. Ga er gerust eens heen, en als je onder de doelgroep valt, meld je vooral aan voor deze rondleiding. Net als mijn vorige kunstzinnige uitstapje heeft dit initiatief te kampen met weinig animo, waarschijnlijk omdat weinigen er vanaf weten. De frequentie van de rondleidingen, die eerst maandelijks was, is al teruggeschroefd naar eens in de twee maanden. Ik zou het super zonde vinden als dit soort initiatieven zouden verdwijnen! Uiteraard zou ik het ook eerlijk tegen jullie zeggen als de toer niet was bevallen, maar in dit geval is het echt de moeite waard!
Na de ruim een uur durende rondleiding staat het ons vrij om nog in het museum te blijven, en dat doen we dan ook. We kijken nog een korte film over de geschiedenis van de telescoop en leren meer over zwaartekrachtgolven. Ik zal niet zeggen dat ik het universum nu helemaal begrijp, wie wel, maar ik weet er toch een ietsepietsie meer over.
- Lees hier deel 1, over een rondleiding langs oude en moderne kunst in Rijksmuseum Twenthe