De VIP-behandeling
Musicals, you love ‘m or you hate ‘m. In mijn geval: vroeger boeiden ze me niet zo, tot mijn bonusfamilie me meetroonde naar ‘Moeder ik wil bij de revue’ en ik betoverd werd door de overtuigende acteurs en passende muziek. Daarna ben ik jaren niet meer naar een musical geweest. Het kwam niet zo in me op en ik had niemand anders die mee wilde. En toen kwam Stichting Komt het Zien! bij mij in beeld. De rest is geschiedenis!
De keerzijde
In mijn vorige blogartikel wijdde ik uit over het soms anders behandeld worden vanwege een beperking. Daar ging het vooral over de negatieve vorm daarvan, maar er is ook een andere kant van deze medaille. Toen ik nog een klein meisje was, nog niet eens zo lang geleden, werd er eens per jaar een avond georganiseerd in dierentuin Artis waarbij kinderen met een beperking en hun familie het hele park voor zichzelf hadden. In brandweerwagens en politeeauto’s met sirene werden we er naartoe geëscorteerd. Nooit eerder had ik een file van opzij gezien en ik verwonderde me er over dat de auto’s niet in een keurige rij achter elkaar stonden met twee centimeter er tussen, haha. Met alle toeters en bellen aan raceten we dan over de vluchtstrook. Ik heb toen ook dingen gedaan als op een reuzenschildpad zitten en een wurgslang knuffelen, iets wat lang niet ieder kind meemaakt, lijkt me. In het Dolfinarium in Harderwijk mochten ik en mijn visueel beperkte vriendjes na de show een dolfijn aaien, ook een heel bijzondere ervaring. En ik heb ook ooit naast een coureur mogen zitten die met volle kracht over een racecircuit ging… Nee, een beperking hebben is lang niet altijd kommer en kwel. En dat brengt me dus weer bij Stichting Komt het Zien! Zij maken het mogelijk om alles, zelfs meer dan dat, mee te krijgen tijdens een theatervoorstelling. De afkorting VIP (Visually Impaired Person) krijgt op die manier ook de meer gangbare betekenis.
Vrienden van me, echte theatergangers, introduceerden dit concept bij mij. Hun verhalen maakten me wild enthousiast en wakkerden het verlangen om cultuur te snuiven tot mijn neus er vanaf viel, weer aan. Helaas kwam toen de Coronacrisis, die al die goede voornemens om naar het theater te gaan in de war stuurde. Niet heel lang daarna kreeg ik een relatie met iemand die gelukkig ook wel van dat soort dingen houdt, en dus vond ik het tijd om samen dit fenomeen te gaan verkennen. We zijn nu twee keer geweest, in juni naar Grease in Rotterdam en vorige week naar Pietje Bell in Schiedam.
Meet en feel
Als je je aanmeldt bij een voorstelling via Komt het Zien, dan krijg je audiodescriptie – dat wat op het toneel gebeurt maar wat je niet hoort wordt beschreven – van een live blindentolk die ergens in de zaal zit. Op deze manier krijg je alles van de voorstelling mee. Eigenlijk zelfs meer dan dat, want vooraf aan zo’n voorstelling wordt meestal een meet-en-feel-inleiding gegeven. Je krijgt dan bepaalde rekwisieten te voelen die in de voorstelling gebruikt worden. De acteurs komen zich voorstellen en laten hun stemmen, of de stemmen die ze voor hun personages gaan gebruiken, horen, zodat je ze later makkelijker herkent. Tijdens Grease waaren we met heel veel en kwamen de acteurs ook echt langs om ons een hand te geven. Ja mensen, ik heb Danny een hand mogen geven! Gelukkig was Sandy er niet bij, want dan was het misschien een deel twee geworden, hihi. We mochten als we dat wilden ook het haar en de kostuums van de acteurs aanraken. Bij Pietje Bell was het iets kleinschaliger. We waren ook met een stuk minder, zes mensen inclusief drie ‘begeleiders’. Toch kregen we uitgebreid de tijd om onder andere de pruik van de secretaresse, de oude trui van Sproet, de baret van Pietje en het kapotte horloge van haar grote zus Martha te betasten. De kinderen die mee speelden vond ik uitermate schattig. Toen ze wat over hun personage kwamen vertellen aan ons leken ze wel zenuwachtiger dan ze zouden zijn tijdens het spelen van de musical. Logisch, want zoiets krijg je meestal niet standaard op de toneelschool, vermoed ik.
Volledig verzorgt
Niet alleen de theaterbeleving is op die manier voor ons compleet, maar ook de begeleiding. Je kunt van tevoren mailen met de stichting als je bijvoorbeeld extra begeleiding nodig hebt, wanneer je alleen komt of met een blinde partner, maar zelfs als je dat niet doet wordt je prima geholpen. Als je eenmaal bij de juiste balie bent, wordt je alles piekfijn uitgelegd. Een drinkbak met vers water staat ook klaar, voor de viervoetige begeleiders in het gezelschap. Je krijgt de apparatuur, bestaande uit een kleine ontvanger met koptelefoon, en wordt dan doorgestuurd naar de inleiding. Daarna heb je vaak nog een kwartier tot twintig minuten voor de voorstelling begint om een drankje te halen of voor een sanitaire stop.
Nee, het ontbreekt je tijdens zo’n voorstelling echt aan niets. Heeft Komt het Zien dan ook nadelen? Natuurlijk, alles kent een keerzijde, al is deze helaas onoverkomelijk. Omdat het de stichting behoorlijk wat capaciteit kost en ze voornamelijk draaien op vrijwilligers, kunnen ze natuurlijk niet bij alle voorstellingen in het hele land hun geweldige werk doen. Ze zijn bij zo’n vier à zes uitvoeringen van een voorstelling aanwezig, verspreid door het land. Bij Pietje Bell waren ze er bijvoorbeeld bij in Schiedam, en in februari zijn ze bij een voorstelling in Meppel en in Doetinchem. En stel dat een voorstelling meerdere keren per dag draait, dan moet je er ook goed op letten dat je kaartjes bestelt voor die ene voorstelling waar de blindentolk aanwezig zal zijn, anders vis je alsnog achter het net. Het vraagt dus soms wel op een stukje planning en af en toe moet je misschien wat verder reizen voor deze ervaring, maar dan heb je ook wat

De app Earcatch, die ook audiodescriptie aanbiedt bij films en televisieseries, wil dit probleem oplossen door hun eigen vorm van audiodescriptie aan te bieden. Deze is niet live. De app maakt contact met een WiFi-netwerk en synchroniseert de audio met het lichtplan van het theater, waardoor het, meestal, synchroon loopt. Ook dit heb ik twee keer gedaan, bij Aida in Scheveningen en bij Pretty Woman in Utrecht. Hoewel het zeker een waardevolle toevoeging is, is het echt niet hetzelfde als een live blindentolk. Het loopt lang niet altijd synchroon, waardoor het soms dwars door de tekst van een acteur gaat. Ook vond ik de audiodescriptie bij beide voorstellingen een beetje karig. Op een gegeven moment was er bij Pretty Woman, verder echt een toffe en prima te volgen musical overigens, een scène waarbij niets werd gezegd en dat gold ook voor de audiodescriptie. Ik moest Juriaan in de pauze vragen wat er nou gebeurd was. Dat is natuurlijk niet handig. En oh ja, je hebt bij deze vorm ook geen vette meet-en-feel-inleiding! Wel leuk, Earcatch biedt, net als Komt het Zien!, vooraf een audio-introductie aan die je gewoon thuis kan luisteren. Daarin worden de personages, de kostuums en het decor uitgebreid beschreven. Daardoor weten wij soms dingen die de gewone theaterganger niet opvallen. En Juriaan genoot soms ook even mee van de audiodescriptie, want ondanks zijn goed werkende ogen gaf het hem soms wel de nodige extra aanvullingen. Tja, voor wie het nog niet wist: zienden zien ook niet alles!
Deze twee vormen van audiodescriptie hebben allebei hun voor- en nadelen. De vrijheid bij Earcatch is dat je zelf kunt bepalen wanneer je naar de musical gaat, bij Komt het Zien! zijn de extra’s fantastisch. Maar er is natuurlijk ook nog een derde partij: het theater zelf. Ik heb tot nu toe alleen maar positieve ervaringen gehad met begeleiding binnen een theater. In het Beatrix Theater mochten we eerder de zaal in zodat we op ons gemak onze stoelen konden zoeken. In het Avas Circus Theater kwamen ze in de pauze naar ons toe met een kar vol eten en drinken zodat we niet met vijf zo goed als blinde mensen van onze plaats af hoefden te gaan. En toen het niet lukte om te betalen voor onze versnaperingen omdat het pinapparaat geen bereik had… “ach, dan krijgen jullie het van het huis!”. Na de voorstelling werden we naar het restaurant begeleid. En terwijl we van tevoren niet om die begeleiding hadden gevraagd en niet hadden aangegeven dat we met een grotendeels visueel beperkt gezelschap zouden komen, vonden ze het geen enkel probleem om tijd voor ons vrij te maken! Fantastisch, dan heb je echt hart voor de zaak. Maar heel soms gebeurt het dat een theater niet wil meedenken, en dat ze van tevoren al aangeven, als je wel meldt dat je met een beperking komt, dat ze geen tijd hebben om blinde mensen te begeleiden. Ik heb dat zelf nog niet meegemaakt, maar ik weet dat de bevriende theatergangers waar ik eerder over sprak daar momenteel wel mee worstelen. Daar kan ik echt niet bij. We vragen ze of ze ons naar onze stoelen willen helpen, of dat ze misschien in de pauze even langskomen om ons naar het toilet te begeleiden, niet of ze gedurende de voorstelling ons handje willen vasthouden! Maar goed, wat ik zeg, heel vaak gaat het goed en dat neemt toch weer een stukje zorg weg tijdens je theaterbezoek.